వి.వి.యస్.ఆర్ భాను

అగ్ని పురాణం ప్రకారం మన శరీరంలో ఉండే మూలాధార చక్రం నుండీ నాడులు బయలుదేరతాయి. వీటిలో ఇడ, పింగళ, సుషుమ్న, గాంధారి, హస్తిజిహ్వా, పృథా, యశా, ఆలంబుషా, కుహూ, శంఖిని అనేవి ప్రాణ వాయువులని ప్రసారం చేస్తాయి కావున ప్రముఖమయినవి. ఆ పది రకాల ప్రాణ వాయువులూ ప్రాణ, అపాన, ఉదాన, సమాన, వ్యాన, నాగ, కూర్మ, కృకుర, దేవదత్త, ధనంజయాలు. వీటి స్థాన చలనాలు:

” హృది ప్రాణం గుదేపానం ఉదానో నాభి దేశకః
సమానో కంఠ దేశస్థః వ్యాన సర్వ శరీరగః
వాగ్ద్వారే నాగ ఆఖ్యాతః కూర్మాదున్మీలనం స్మృతం
కృకరాత్ క్షుధాజ్ఞేయః దేవదత్తాత్ విజృంభణం
మృతస్యాపి న జహాతి సర్వవ్యాపి ధనంజయః “

ప్రాణ వాయువు: హృదయంలో ఉంటూ జీవాత్మను వృద్ధి చేస్తుంది. ఇది శరీరంలో ఉండే శూన్యత్వాన్ని పూర్తి చేస్తూ మిగతా ప్రాణ వాయువులన్నిటినీ ప్రేరేపిస్తూ ఉంటుంది కావున ఇది మిగతా వాయువులన్నిటికీ అధిపతి. మన శ్వాస రూపములో ఉండేది ఈ వాయువే. ప్రాణి ఆయుర్దాయం తను తీసుకునే ఉచ్ఛ్వాశ, నిశ్వాసల మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. వీటిని ప్రాణాయామం ద్వారా అదుపు చేయగలిగితే మనిషి ఆయుర్దాయం పొడిగించవచ్చును.

అపాన వాయువు: ఇది శరీరములో పశ్చిమ భాగములో (గుదము వద్ద) ఉంటుంది. తిన్న ఆహారాన్ని జీర్ణం చేసి, మల, మూత్ర, శుక్ర రూపములో క్రిందకి తోసేది అపాన వాయువు. అపానయానం (తొలగించటం) చేస్తుంది కనుక అపాన వాయువు అయ్యింది.

ఉదాన వాయువు: ఇది నాభి (బొడ్డు) వద్ద ఉంటూ దేహములో సగ భాగాన్ని పెంచుతుంది. స్పందన (ముఖ, పెదాల, కళ్ళ కదలికలు, మొ.,) కలిగించే వాయువు ఉదానము.

సమాన వాయువు: ఇది కంఠము వద్ద ఉంటూ సర్వ నాడుల పని తీరుని చూసుకుంటుంది. తిన్న ఆహారాన్నీ, త్రాగిన ద్రవాలనీ, వాసన చూసిన వాటినీ రక్త, పిత్త, వాత, కఫములుగా మార్చి సర్వాంగాలకూ సమానముగా పంచుతుంది కనుక సమాన వాయువు అయ్యింది.

వ్యాన వాయువు: ఇది శరీరమంతా ఉంటుంది. శరీర భాగాలను పీడించటం, గొంతు బొంగురు పోయేలా చేయటం, వ్యాధిని ప్రకోపించటం దీని విధులు. వ్యాపన శీలంతో ఉండటం వలన వ్యానము అయ్యింది.

ఈ అయిదూ ప్రధాన వాయువులు కాగా మిగతా అయిదూ ఉప వాయువులు. అవే నాగ, కూర్మ, కృకర, దేవదత్త, ధనంజయాలు. వాగ్ద్వారము వద్దన ఉండి మాట వచ్చేలా చేసేది, త్రేన్పు, వాంతి వంటివి తెప్పించేది నాగ వాయువు. కూర్మ వాయువు మనం తిన్నవాటినీ, త్రాగినవాటినీ, మ్రింగటానికే కాక కను రెప్పలు మూసి, తెరవటానికి ఉపయోగపడుతుంది. ఆకలి, దాహం మొదలయిన వాటిని కలిగించేది, తుమ్ము తెప్పించేది కృకర వాయువు. ఆవలింతలు తెప్పించేది దేవదత్త వాయువు. ఇహ మనిషి చనిపోయాక కూడా మానవ శరీరంలోనే కొంతసేపు ఉండగలిగే వాయువు ధనంజయ వాయువు. ఈ ధనంజయ వాయువు వలననే చనిపోయిన శవం కొంతసేపటి తరువాత ఉబ్బుతుంది. ఇవే కాక, ప్రజాపత్య వాయువు అని ఒకటుంటుంది. ఆ వాయు పీడనం వలననే శిశువు తల్లి గర్భము నుండీ బయటకు వస్తుందనీ మార్కండేయ పురాణం చెప్తోంది. ఇలా బయటకు వచ్చే ప్రక్రియలో అలసిపోయిన శిశువుకు ఉత్తేజాన్ని ఇచ్చేది కూడా వాయువే కదా! అలసిన ఒంటికి చక్కని లాలన వాయువు.

curtosy :: రసజ్ఞ

   భవాన్యాష్టకమ్
న తాతో న మాతా న బందుర్నదాతా
న పుత్రో న పుత్రీ న భృత్యో న భర్తా,
న జాయా న విద్యా న వృత్తిర్మమైవ
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

భవాబ్ధావపారే మహాదుఃఖభీరుః
పపాత ప్రకామీ ప్రలోభీ ప్రమత్తః,
కుసంసారపాశప్రబద్ధః సదాపాహం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

న జానామి దానం న చ ధ్యానయోగం
న జానామి తంత్రం న చ స్తోత్రమంత్రమ్,
న జానామి పూజాం న చ న్యాసయోగం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

న జానామి పుణ్యం న జనామి తీర్థం
న జానామి ముక్తిం లయం వా కదాచిత్,
న జానామి భక్తిం వ్రతం వాపాపి మాతః
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

కుకుర్మీ కుసంగీ కుబుద్ధిః కుదాసః
కులాచారహీనః కదాచారలీనః,
కుదృష్టిః కువాక్యప్రబంధః సదాహం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

ప్రజేశం రామేశం మహేశం సురేశం
దినేశం నిశీధేశ్వరం వా కదాచిత్,
న జనామి చాన్యత్ సదాపాహం శరణ్యే
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

వివాదే విషాదే ప్రమాదే ప్రవాసే
జలే చానలే పర్వతే శత్రుమధ్యే,
అరణ్యే శరణ్యే సదా మాం ప్రవాహి
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

అనాధో దరిద్రో జరారోగయుక్తో
మహాక్షీణదీనః సదా జాడ్యవక్త్రః
విపతౌ ప్రవిష్టః ప్రనష్టః సదాపాహం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

ఇతి శ్రీ మచ్చంకరాచార్యకృతం భవాన్యష్టకం సంపూర్ణమ్

   భవాన్యాష్టకమ్
న తాతో న మాతా న బందుర్నదాతా
న పుత్రో న పుత్రీ న భృత్యో న భర్తా,
న జాయా న విద్యా న వృత్తిర్మమైవ
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

భవాబ్ధావపారే మహాదుఃఖభీరుః
పపాత ప్రకామీ ప్రలోభీ ప్రమత్తః,
కుసంసారపాశప్రబద్ధః సదాపాహం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

న జానామి దానం న చ ధ్యానయోగం
న జానామి తంత్రం న చ స్తోత్రమంత్రమ్,
న జానామి పూజాం న చ న్యాసయోగం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

న జానామి పుణ్యం న జనామి తీర్థం
న జానామి ముక్తిం లయం వా కదాచిత్,
న జానామి భక్తిం వ్రతం వాపాపి మాతః
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

కుకుర్మీ కుసంగీ కుబుద్ధిః కుదాసః
కులాచారహీనః కదాచారలీనః,
కుదృష్టిః కువాక్యప్రబంధః సదాహం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

ప్రజేశం రామేశం మహేశం సురేశం
దినేశం నిశీధేశ్వరం వా కదాచిత్,
న జనామి చాన్యత్ సదాపాహం శరణ్యే
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

వివాదే విషాదే ప్రమాదే ప్రవాసే
జలే చానలే పర్వతే శత్రుమధ్యే,
అరణ్యే శరణ్యే సదా మాం ప్రవాహి
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

అనాధో దరిద్రో జరారోగయుక్తో
మహాక్షీణదీనః సదా జాడ్యవక్త్రః
విపతౌ ప్రవిష్టః ప్రనష్టః సదాపాహం
గతిస్త్వం గతిస్త్వం త్వమేకా భవాని !

ఇతి శ్రీ మచ్చంకరాచార్యకృతం భవాన్యష్టకం సంపూర్ణమ్

శ్రీ దేవ్యాః ప్రాతః స్మరణమ్

     శ్రీ దేవ్యాః ప్రాతః స్మరణమ్

చాంచల్యారుణ లోచనాంచితకృపాం చంద్రార్కచూడామణిం
చారుస్మేరముఖీం చరాచరజగత్సంరక్షణీం సత్పదామ్,
చంచచ్చం పకనాసికాగ్రవిలసన్ముక్తామణీరంజితాం
శ్రీ శైలస్థలవాసినీం భగవతీం శ్రీమాతరం భావయే.

కస్తూరీతిలకాంచి తేందు విలసత్ర్పోద్భాసి ఫాలస్థలీం
కర్పూరద్రవమిశ్రచూర్ణఖదిరామోదోల్ల సద్వీటికామ్,
లోలాపాంగతరంగితైరతికృపాసారై ర్నతానందినీం
శ్రీ శైలస్థలవాసినీం భగవతీం శ్రీ మాతరం భావయే.

ఇతి శ్రీ దేవ్యాః ప్రాతః స్మరణమ్